کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار فارسی قسمت پانزدهم

اره دادن و تیشه گرفتن-جنگ و دعوا داشتن

 

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد
خاک بر سری-بی آبرویی
حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن

چک و چانه-کنایه از دهان

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

دل-معده

 
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

دو شاخ-دارای دو شقه

حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد
چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه

دلمه شدن-بسته شدن

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

پول بالای چیزی دادن-پول دادن و چیزی را خریدن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد
دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

 

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا
خایه دار-با جرات-شجاع
تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

دندان تیز کردن-طمع کردن

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

 

 

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

 

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

درد دل-غم و اندوه درونی

ذِله کردن-ذله آوردن

چفت کردن-با زنجیر بستن

چَخ چَخ-عیش و عشرت

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

 
تخم چهارشنبه-حرم زاده-ناسزایی برای بچه های شریر

 

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول
خارشک-مردم آزار-سادیست
آشغالی-سپور

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن
دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

بی ریخت-زشت-بد ترکیب
 

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

چَکی-وزن نکرده-یک جا

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن
پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد
پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

چانه لغی-راز داری نکردن

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

زرد گوش-بی رگ-ترسو

چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

خدا نگهدار-خدا حافظ

بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
دوبل-دو برابر

 

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد
روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه
 

چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

 

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

خرده کاری-کار جزیی

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

 

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

پول مول-پول

پول چای دادن-انعام دادن

چار دستی-قمار چهار نفری

 
دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن
جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

 
دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن
چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

تلمبار- تل انبار

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

چنار عباس علی-متلک بد

راست روده شدن-اسهال گرفتن

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

زمین گذاشتن سر-مردن
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

 

باریک-دقیق-حساس

به هر حال-در هر حال-در هر صورت

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

اگر و مگر کردن-شرط و بهانه آوردن

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی
دو پول-مبلغ بسیار ناچیز و اندک
خوش بنیه-سالم و قوی

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

جنجال آفریدن-زمینه ای برای هیاهو و آشوب به وجود آوردن

 

برآورد-تخمین

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

 

این خاکدان-دنیا

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

حتم داشتن یق-ین داشتن

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)
پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح

 

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

تخته زدن-پنبه زدن
اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن
حق-باج سبیل-رشوه

پشمالو-دارای موهای بسیار

باز شدن نیش کسی-تبسم کردن از روی خوشحالی و خوشوقتی

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد
داماد-مرد تازه زن گرفته
دسته جمعی-باهم-گروهی

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند
زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن
آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

آبِ آب(آبکی، بی‌مایه، بیرنگ)

 

پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی

پاشیر-گودال پای شیر آب

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

تمام و کمال-کامل-به تمامی

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن

ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

چل و چو-خبر دروغ-شایعه

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

 

تب خال-جوشی که از شدت تب دور لب پدید آید

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

تعلیمی-عصای کوچک

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

 

د ِ-زود باش!

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی
روی تاب گذاشتن-سپردن شرط بازی به نفر سوم برای جر نزدن حریفان

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

دهن دره-خمیازه

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

خانم آوردن-پا اندازی کردن

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

خبرنگاری-کار خبرنگار

راه راه-دارای خطوط موازی

با اشتها-متمایل به غذا

 
چغل خور-سخن چین

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

 
پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

پشتی-بالش-حمایت

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

آمدن(آغاز به کاری کردن)
خشکه بار-نگا. خشکبار
از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

جرات داشتن-دلیر بودن-جسارت داشتن

پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود

تو ذوق زدن-ناخوشایند بودن-بر خلاف میل کسی سخن گفتن

خود را خوردن-رنج بردن

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

ریق افتادن-ریغ افتادن

 

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

دنگ دنگ-صدای برخورد دو چیز سخت به هم

دود گرفتن-پُک زدن

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ
ذلیل‌شده

دلخوری-گله-شکایت-اوقات تلخی

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

رو انداختن-تقاضا و خواهش کردن

رخصت خواستن-اجازه خواستن

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

چارخانه-شطرنجی
بز دل-ترسو

 

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن
ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن
چارخانه-شطرنجی
خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

البرز-بلندقامت-دلیر

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

 

چهل منار-تخت جمشید
خصوصی-مقابل عمومی

 

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

تا-توانایی

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر
به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی
افتادگی-پریشانی-احتیاج
رودرواسی-رودربایستی

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

تنبل خان-تن پرور

 

جَری کردن-رو. دادن-گستاخ کردن

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

 

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن
بغل پر کن-دختر یا زن چاق

دله دزدی-عمل دله دزد

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

زیر شلواری-زیر جامه

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند
پاکار-امر بر-پادو-مباشر
روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

 

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان
پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

دان دان شدن-دانه بستن عسل و شیره و روغن و مانند این ها

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام
تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

 

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

ته ریش-ریش اندک

الانه-همین حالا-هم اکنون
 

خدا داده-دیم کاری

 

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند
زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن
به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

چشم انداختن-نگاه کردن

باب شدن-معمول و رایج شدن

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن
بزن و بکوب-ساز و آواز و رقص-مجلس بزم

بی همه کس-بی پدر و مادر

 

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

زبون-حقیر-توسری خور

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

 

 

ز ِق زدن-نق نق کردن بچه که مقدمه ی فریادهای و گریه های بعدی است

تک و توک-به ندرت-کمی

از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

 

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

 

پت پتی-موتور سیکلت

تخم جن-حرام زاده

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

 

چادر-پوشش زنان مسلمان ایرانی که پارچه ای است نیم دایره که دنباله ی آن تا پشت پا می رسد

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

زرت و پرت-چرت و پرت

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

ارباب حجت-اهل منطق

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

جاهل پسند-چیزی که جوان

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

 

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

 
دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

 

حلال وار-به صورت حلال
ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند
 

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

زبان پس قفا-نوعی گل است

پا به پا کردن-مردد بودن-درنگ کردن

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

چس خور-آدم خسیس-بخیل

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

پِی-دنبال

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن
تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند
خدا به رد-در پناه خدا

بی پا-از تاب و توان افتاده-فرسوده

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق
آبگوشتی(بی‌ارزش، پیش پا افتاده)

آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن
تخته زدن-پنبه زدن
 

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

خیابان گز کردن-ول گشتن

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت
دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

 

جایی را جارو کردن-همه ی موجودی جایی را با خود بردن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن
جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد
حیص و بیص-گیر و دار-مخمصه

زور آوردن-زیر فشار گذاشتن-در تنگنا قرار دادن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن
زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)

جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

تو جوال رفتن با کسی-با کسی به مبارزه برخاستن
چاره ساز-خداوند

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

در ثانی-ثانیا-دوم

خط یازده سوار شدن-پیاده رفتن

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

 

آب آتش زده-اشک

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

تته پته-لکنت زبان

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)
ادب شدن-فهمیدن-با تنبیه عاقل شدن-تجربه آموختن-آدم شدن
خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن