کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه و بازار قسمت پانزدهم

 

پیشنهاد-طرح

 
با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن
دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

خاله وارَس-آدم فضول

 
دو دلی-تردید-بی تصمیمی

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

پکر شدن-کسل و عصبانی شدن

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

 

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)
ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن
از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

آواز دادن(خواستن)

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

 

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن
آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی
دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی
در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

دست کم-حداقل

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

جزغاله-سوخته-زغال شده
خال اُغلی-پسر خاله-رفیق نزدیک
چسی درکن-آدم پر مدعا
دولت منزل-دولت سرا

خورده برده-ملاخظه و پروا

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

دبه-ظرف-کوزه

پول مول-پول

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

 

پُر-لبریز-کامل-سیر-زیاد

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن
اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

 

بد شیر-متقلب-بد جنس

 
خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

 

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه
افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

 
پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
دو دستی-با هر دو دست

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی
 

رقاصی کردن-کارهای ناشایست و سبک کردن

از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

 

دک و دهن-دک و پوز

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

زیر آبی-زیرآبکی
آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

دهن دره-خمیازه

چاشته بندی-ته بندی

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

جیبی-قابل گنجاندن در جیب-مربوط به جیب

درد گرفتن دل از اسهال

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

جِر خوردن-پاره شدن

به خط کردن-به صف کشیدن

 

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

 

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)
از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

آدم چوبی(بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی)

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

 

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده
درشت-حرف زشت-دشنام
تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن
خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

برخورد-بهم خوردن-تصادف

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

 

جیش-ادرار در زبان کودکان

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

درد گرفتن دل از اسهال

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

 

رکاب دادن-راهی جایی شدن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن
حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت
درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

پول سر راهی-پولی که بزرگ تر ها به هنگام سفر به زیردستان یا کوچک تر ها می دهند
حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)

 

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

 

چنگول زدن-پنجه زدن

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

آلکلی-معتاد به الکل
اتر خان رشتی(آدم پرافاده)

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

آبی از کسی گرم نشدن-بهره‌ای از کسی نبردن
آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)
درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ
حُباب-سرپوشی که بر چیزی بگذارند
افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

از کسی رودست خوردن-از کسی فریب خوردن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

اهل آن کار (کار بد)

دروازه-دروازه مانندی در دو سوی میدان فوتبال-گُل

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

روز پنجاه هزار سال-روز قیامت

 

 

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن
دو زاری-سکه ی دو ریالی

 

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

 
حق شناس-سپاس گزار
پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

آدم-نوکر

پشه زدن-نیش زدن پشه

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

چوغ-چوب

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

 
باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

خش و خش-نگا. خش خش
خواری و زاری-پریشان حالی

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

تلخه-تریاک-سوخته

آتشِ تر-شراب-لب معشوق

اختر در پیراهن کردن-بی قرار کردن

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

دو بامبی-دو دستی-با دو دست
تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

بابت-مورد-زمینه-موضوع

آواز دادن(خواستن)

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

ژست دادن-تنظیم وضع و حالت و قیافه برای عکس گرفتن

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

دو شاخ-دارای دو شقه
پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن
چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

خیر مقدم-خوش آمد

بلا گردان کسی شدن-به جان خریدن بلای کسی

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی
آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

 

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند

 
پاسور زدن-پاسور بازی کردن

پَلِه-پول

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن
انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

بد گل-زشت-بد ترکیب

 

الانه-همین حالا-هم اکنون

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

 
 

 

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

 

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی
آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

دماغ سوخته-خجالت زده-شکست خورده

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد

بازرس-مامور بررسی و کنترل
چراغانی کردن-جشن گرفتن
حمله ور شدن-یورش بردن

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

پاره آجر-شکسته ی آجر

اجاق-دودمان

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

خرج راه-هزینه ی سفر

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران
باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

چرک و خون-چرک آلوده به خون

جن زده-دیوانه

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

پیمانی-استخدام غیر رسمی

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن
در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن
دست نماز-وضو

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

دوا-واجبی-مشروبات الکلی

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن
تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

زیر تشکی-رشوه

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

چلو چو انداز-شایعه پخش کن

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

جار-چلچراغ-شمعدان

 

پابوس-زیارت

دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

 
بی وقت-نابهنگام-بی موقع

 

دیم دیم-ساز به زبان کودکان
دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

خود را بستن-پول دار شدن

جا در جا-فورن-جا به جا

 
دو سره بار کردن-از دو جا سود بردن-دو لپی خوردن

 
از تیپ کسی بودن

بنا کردن-شروع کردن

خاور زمین-قاره ی آسیا

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

آرواره‌ی کسی لق بودن-سرنگهدار نبودن-پرچانه بودن
به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن
راست رو-رو به رو-مقابل

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

 

به جا آوردن-شناختن

 

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

چله ی تابستان-گرمای سخت

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی