«گروه اجتماعی، عبارت است از عده ای از افراد که دور هم جمع می‌شوند و با یکدیگر به طور منظم کنش متقابل دارند. انبوهه، به مجموعه ای از افراد گفته می شود که در یک زمان، در یک مکان حضور دارند، اما هیچ گونه ارتباط معین و مشترکی با یکدیگر ندارند».
بنابراین رعایت حد شناسایی، وضوح و تعداد واحدهای مسکونی یک بلوک، برای افزایش تعاملات اجتماعی و امنیت بیشتر ضروری است. در این رابطه، در برنامه ریزی مجتمع های مسکونی بویژه در برنامه ریزی زمین های مسکونی بیشتر از ششصد متر مربعی که استعداد پذیرش واحد مسکونی بیشتر از ۱۲ واحد مسکونی را دارند) با توجه به یافته حاضر(، عدم کفایت ضوابط جاری شهرداری ها اثبات می‌گردد. شایان توجه است که طبق ضوابط فعلی، تعداد واحدهای هر مجتمع یا بلوک مسکونی تابعی از مساحت عرصه و تراکم محل و تعداد پار یکنگ های تأمین شده است. به عنوان مثال در یک زمینِ به ابعاد ۵۰×۲۰ به مساحت ۱۰۰۰ متر مربع، می توان مجتمعی با تعداد۲۰ واحد مسکونی و هرکدام با زیر بنای ۱۵۰ متر مربع مفید ساخت و یا مجتمعی با تعداد ۳۰ واحد مسکونی، هر کدام با زیربنای ۱۰۰ متر مربع و یا مجتمعی با تعداد ۴۰ واحد مسکونی و هر کدام با مساحت زیربنای ۷۲ مترمربع مفید احداث کرد. ملاحظه می شود که ضوابط فعلی، کنترلی نسبت به تعداد واحدهای مسکونی برای تأمین امنیت و یا افزایش تعاملات اجتماعی و یا پایداری واحدهای مسکونی ندارد. به همین دلیل باید عامل کنترل کننده دیگری به منظور افزایش تعاملات اجتماعی و امنیت و پایداری اجتماعی مجتمع های مسکونی دخالت داده شود. (قائم مقامی، ۱۳۸۹)
نحوه شکل گیری توده و فضا و رعایت تناسبات بهینه از عوامل کلیدی در توسعه پایدار مسکن می‌باشد. که در دو بخش زیر قابل بررسی است:
-
- چیدمان مطلوب بلوک های ساختمانی:
در طراحی و برنامه ریزی مجتمع های مسکونی موضوع توده-فضا مطرح می شود. طراحی مجموعه ای مسکونی به معنای چیدن تعدادی بلوک ساختمانی یک شکل در کنار هم نیست، بلکه ایجاد محصوریت فضایی، فراهم آوردن فضای باز با کیفیت و ایجاد ترکیب زیباشناسانه ای بین توده ساختمانی و فضای شهری باید در جانمایی بلوک ها اندیشه گردد. نحوه تعیین بلوک های ساختمانی نیز جهت نورگیری و رفت وآمد و توقف اتومبیل، فضای باز و سبز، و به طور کلی تنظیم ارتباط بین بلوک های ساختمانی و فضای باز، یعنی طرحی که برای فضاهای باز تعریف و مفهوم و کارکرد ویژه ای ( مثل فضای تجمع عمومی، باغچه عمومی، محل بازی کودکان، مسیرهای پیاده، دوچرخه، زمین های بازی و…) قائل شود از اهمیت خاصی برخوردار می شود.
-
- سطح اشغال مناسب و تراکم بهینه:
تراکم به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای برنامه ریزی شهری، از ابعاد گوناگون بر فرم، عملکرد و کیفیت مجتمع های مسکونی اثر می‌گذارد. به عنوان مثال، تراکم و سطح اشغال ساختمانی در زمین، میزان فضای باز قابل استفاده جهت فضای سبز، فضاهای فراغتی و دسترسی ها را تعیین می‌کند. بر اساس تحقیقات موجود، تراکم مطلوب و متغیرهای کنترل کننده آن می توانند تأمین کننده و نشان دهنده مواردی باشند که از آن جمله می توان به نور، آفتاب و هوای کافی و فضاهای باز جهت استفاده کلیه واحدهای مسکونی، فضای کافی برای کلیه خدمات و تسهیلات لازم شهری و محله ای، ایجاد احساس گشودگی و تأمین عرصه های خصوصی برای ساکنان اشاره کرد.
تراکم بر هر سه بعد محیط مصنوع یعنی عملکرد، فرم و معنی آن نقش و تأثیر بسزایی دارد. امروزه موضوع تراکم از بعد کیفی از قالب آیین نامه های منطقه بندی و برنامه ریزی کاربری زمین خارج شده و به عنوان شاخصی در تأمین عواملی نظیر میزان تأمین فضایی قابل زندگی برای هر نفر و کیفیت خدمات موجود لحاظ می‌گردد (عزیزی، ملک محمدنژاد، ۱۳۸۶).
۳-۱-۵-جمع بندی
۳-۱-۵-۱-ویژگی‌های محله پایدار اجتماعی
در برنامهریزی و طراحی خانهها، مجتمعهای زیستی و محدودههای مسکونی، پایداری اجتماعی از اهمیت به سزایی برخوردار است. پایداری اجتماعی به عنوان پیش شرط های اجتماعی لازم جهت حمایت از پایداری محیط زیست تفسیر شده است. فرهنگ بر ساختار اجتماعی، ارزش های اجتماعی و سبک زندگی یک جامعه، و همچنین فعالیت های انسان بر محیط زیست طبیعی تأثیر دارد.( Chiu, 2004) و از آن جایی که ویژگی‌های فیزیکی- اجتماعی محله‌ها متفاوت است، فعالیت‌هایی نیز که در راستای پایدار کردن محلات صورت می‌گیرد، شدیداًًً به این امر وابسته است. لازمه توسعه پایداری اجتماعی این است که هر فردی آزادی انتخاب چگونگی بهبود کیفیت زندگی در بستر محله‌ها و شبکه های اجتماعی خود را داشته باشد. دستاوردهای پژوهش نشاندهنده آن است که برای طراحی محلات پایدار اجتماعی، تامین اهداف ذیل ضروری است:
-
- دستیابی و حفاظت از سلامت شخصی، فیزیکی، ذهنی و روانی،
-
- فراهم آوردن سرپناه مناسب،
-
- داشتن فرصت‌های شغلی سودمند و معنی‌دار،
-
- بهبود دانش و درک جهان اطراف،
-
- ایجاد فرصت‌هایی برای بیان خلاقیت و لذت بردن از این ابتکار به روشی که نیازهای روانی و معنوی را برآورده سازد،
-
- بیان حس هویت با استفاده از میراث و فرهنگ،
-
- لذت از حس تعلق،
-
- اطمینان از حمایت دوطرفه اجتماعی از طرف جامعه محلی
-
- لذت آزادی از تبعیض و برای کسانی که از نظر فیزیکی مشکل دارند، لذت از محله‌ای بی‌مانع،
-
- لذت بردن از عدم ترس و امنیت افراد،
-
- مشارکت فعال داشتن در امور مدنی
این اهداف تبیین‌کننده مفاهیمی مانند مشارکت محلی، امنیت، دسترسی به فرصت‌های شغلی، برخوردار بودن از امکانات مناسب و برآورده شدن نیازهای روانی و معنوی است. برای طراحی محله پایدار، با توجه به نقش پایداری اجتماعی در طراحی محله پایدار، توجه به راهبردها و راهکارهای ذیل ضروری است.
